Ese argumentuese : Migjeni, shkrimtari qe tronditi themelet e shoqerise shqiptare.

Ne tere vepren e tij, Migjeni trajton nje teme shoqerore ekistencialiste, me karakter polemizues dhe te drejtperdrejte. Ai shkruan per jeten e njeriut ne situatat e veshtira ekzistencialiste, e pare nepermjet shfaqjeve psikologjike. Mesazhi qe pershkon gjithe vepren e Migjenit eshte domosdoshmeria e shnderrimeve te formave te shoqerise shqiptare. Situatat e mbijeteses cojne dhe bejne reale shembjen e te gjitha kulteve, te gjitha besimeve dhe bindjeve, dmth atyre fetare, politike, atdhetare, pa perjashtuar dhe ato morale.

Migjeni shfaq vazhdimisht idene se jeta shoqerore kushtezohet nga jeta materiale, se vlerat morale e shpirterore shkatarrohen ne kushtet e mjerimit dhe vuajtjeve te shumta. Me dhembje e revolte ai tregon se dinjiteti legjendar i malesorit, se nderi i malesores dhe i qytetares se varfer kane marre fund ne luften per ekzistence, ne veshtiresine per t’i siguruar femijes nje cope buke e per ta shpetuar nga vdekja. Migjeni shprehu bindjen se per sa kohe nuk do te permbyseshin idhujt e vjeter, gjithcka ne jeten e qytetit e te fshatit do te mbetej ne mjerim.

Skicat e tij shquhen per antikonformizem te theksuar, ne kuptimin e mospajtimit jo thjesht me nje shoqeri te caktuar, te nje kohe te caktuar, por me gjendjen absurde njerezore. Poezite e tij jane nje shuplake cmitizuese ndaj miteve tashme te rreme. Ai i tronditi themelti e shoqerise shqiptare, jo sepse shkruajti me nje stil sarkastik apo te ashper, por sepse preku ato tema qe shqiptaret i kishin per zemer e i mbanin si krenari, nderkohe qe gjithcka qe ata besonin, ishin vec dekorime.

Migjeni i zhveshi, i grisi flamujt e melankilise, i theu malet jashte cdo konteksti shoqeror e i dha nje dush te ftohte euforise himnizuese te kohes.

                                                                                                                                                     © Sara Shiku

"Makbeth", subjekti, koment dhe analize (Shekspir)

Tragjedi Shekspiriane

Subjekti :

Makbethi na paraqitet si nje luftetar I guximshem dhe ambicios qe po kthehej nga lufta me  mikun e tij Bankuo.Rruges ata takojne tre magjistrica te cilat I tregojne nje profeci qe thoshte se Bankuo  do te linde mbreter, ndersa Makbethi do te fitoje nje titull te larte dhe do te behet mbret.

Kur kthehet ne atdhe, mbreti I Skocise, Dunkan I jep nje titull te larte.Ambicja e shtyn ate me shume te deshiroje fronin ,ndersa e shoqja Lady Makbeth e manipulon akoma me shume.Gjtihasthu profecia e magjistareve  dhe ambicia personale e shtyn ate te vrase mbretin Dunkan gjate nje  gostie ne pallatin e tij.Djemte e mbretit largohen te frikesuar nga Skocia. Ato ia vejne fajin sherbetoreve te dehur, ndersa vete fiton fronin.

Megjithate ketu nis bjerrja e Maktbehtit, I cili na paraqitet si nje tiran.Pas vrasjes ate nis ta denoje ndergjegja,  megjitate nga frika se mos Bankuo do te kujtone profecine, vendos ta vrase dhe ate e te birin e tij,I biri shpeton.

Ne nje gosti , Makbethit I shfaqet fantazma e Bankuoit, dhe ai vendos te takoje perseri magjistaret, Ato I thone se ai duhet t’I druhet  Makdufit, por nga ana tjeter ai nuk mund te mundohej nga ndonje njeri I lindur nga nje nene, dhe derisa pyjet perballe keshtjelles te spostoheshin.Nderkohe Lady Makbeth vuan nga ecjet sonabul ne gjume dhe vret veten.

Makdufi dhe ushtria e tij angleze nis te avancoje drejt keshtjelles se Makbethit. Makbethi del te luftoje, sheh qe pyjet ishin spostuar sepse ushtria I kishte prere per ti perdorur si mbrojtje, dhe Makdufi I thote qe ai ka lindur nga nje operacion cesarian. Ne dyluftim Makdufi e vret Makbethin dhe mer fronin bashke me djalin e Bankuos. Ata premtojne se do te bejne mire per Skocine.

Temat :

Fuqia  malifike e ambicjes se tepert.

Ishte ambicja ajo qe shtyu ciftin Makbeth te kryente mbretvrasjen, kete krim te rende. Ambicja per pushtet eshte e madhe, por dhe gjakatare. Gjithashtu ajo con ne dhune, dhe thuhet se nje here te perdoret dhuna, eshte e veshtire ta ndalesh ate. Ky krim merr permasa biblike “ nje ze me thirri mos fli me”

Lidhja mes gjinise ( mashkullore)  dhe forces

Zonja Makbeth e shtyn  te shoqin te kryeje krimin duke vene ne dyshim burrerine e tij. Ajo thote se me mire te ishte ajo vete burre, per tab ere ate krim. Keshtu vendoset nje barazim mes burrerise dhe dhunes. Nga ana tjeter edhe femra ka po aq fuqi sa mashkulli, vecse ne nje menyre tjeter. Magjistaret dhe zonja perdorin manipulimin per te arritur ate cka duan.

Ndryshimi midis mbreterimit dhe tiranise.

Dunkani eshte quajtur gjithnje mbret gjate tragjedise, ndersa Makbethi I trazuar eshte nje tiran qe perdor dhunen dhe vrasjen per te eliminuar armiqte. Nderkohe qe mbreti kurorezon Makbethin nga fitorja ne ufte, vete Makbethi sjell trazira ne Skoci ( koha e keqe- simbol) . Malkomi eshte ai qe premton per nje qeverisje serisht te drejte te denje mbreterore e Skocise.

Motivet :

-          Halucinacionet

-          Dhuna

-          Profecite

Simbolet :

-Gjaku- faji

-Moti I keq – korrupsioni moral dhe politik

Personazhet :

Makbethi na paraqitet njeheresh si  I guximshem, ambicios dhe I  trazuar nga dilemat.

Ai paraqitet ne rrethana te jashtezakonshme. Ndjenja e fajit e bren ate gjate gjithe kohes, dhe e ndien se ndeshkimi  eshte I pashmangshem, sepse ashtu sic vrau ai Bertin, mund ta pesoje edhe vete.

Dilemat e tij jane mbi lakmine e papermbajtshme per pushtet dhe ndjenjes se detyres si mbret. Ai ka shume imagjinate, madje ajo e ndikon me shume se arsyeja e tij.

Zonja Makbeth  eshte gjithashtu e etur per pushtet, krenare, e ashper, urdheruese.

Ky cift eshte ne bashkeveprim, ata nuk zevendesojne njeri tjetrin.Te dy I lidh ambicja dhe krimi. Nga ana tjeter  lakmia e zonjes nuk njeh kufi. Ajo eshte me gjakftohte dhe I mungon imagjinata. Megjithate ajo nuk mund te quhet e lige, as Makbethi, sepse I rendon ndjenja e fajita , aq sa e shtyn ne vetevrasje.

Magjistricat  here duken si karikatura, here supernatyrale dhe paranormal e here marrin rolin e  personazhit me te rrezikshem ne tragjedi. Fjalet e tyre mistike, mund te duken edhe si loje fjalesh ( nga barku I nenes) . Fjalet e tyre mund te merren edhe si  parashikime te fatalitetit te pashmangshem ( pyjet qe leviznin) , edhe si nje shtyse psikologjike per Makbethin , I cili pa fjalet e tyre ndoshta nuk do te  kishte arritur ta vrsite mbretin.

Mesazhet  :

Karakteri demokratik e humanist. Idete perparimatare te rilindjes, barazia midis njerezve, e drejta e mendimit te pavarur, e ndjenjes se lirise, himnizimi I virtytit, qeverisja e drejte, ndeshkimi per fajet, pergjegjesite per veprimet etj.

                                                                                                                                                 © Sara Shiku

Ese e krahasim kontrastit : Klitemnestra dhe Medea-dy nena dy bashkeshorte,ku ngjajne e ku dallojne ato.

O mendje njerezore,njekohesisht e erret dhe e paparashikueshme,pjelle e veprave nga me tragjiket,nga me te dhimbshmet,si dhe pjelle e veprave nga me te bukurat dhe me te jashtezakonshme.O shpirt njerezor,nje qiell i kalter dhe i paane me ndricim e madheshti ,njekohesisht nje pus i thelle i erret e plot mistere.

Kete dualizem e gjejme ne cdo sfere te jetes njerezore, deri tek mardhenjet bashkeshortore dhe ato prinder-femije. Klitemnestra dhe Medea -dy qenje njerezore qe e pasqyrojne ne menyren me perfaqesuese te keqen qe mund te pjelle mendja njerezore,nje mendje shume djallezore. Klitemnestra-nje nene e dhemshur,deri ne tragjedi qe vret burrin e saj. Pra nje mohim i ndjenjave bashkeshortore per ndjenja te dyshimta memesore. Rasti i saj me kujton nje thenje qe nuk e di sa qendron:'"O grua,qe e ke emrin tradheti...!"Pra kjo grua vritet nga biri i saj. Kjo ben qe te shkermoqet ai pretendim memesor, me tecilin ajo perpiqet te justifikoje krimin e saj...

Medea-nje nene dhe bashkeshorte tek e cila nuk kuptohet qarte nese keto dy cilesi bashkejetojne apo mohojne njera-tjetren. Une mendoj se ketu qendron edhe tragjedia e saj,sepse ketu prishet raporti midis nenes e gruas. Une si njeri me shpirt e ndjenja njerezore nuk mund te kuptoj hakmarjen e saj ndaj gruas e cila i mori burrin, dhe jo me ndaj burrit te saj, ndaj te cilit u hakmor duke vrare femijet ,qe ishin ne radhe te pare te pafajshem dhe njekohesisht ishin dhe femijet e saj. perfundimisht ,mendoj se ato si nena ngjajne ne mohimin e bijve te tyre per dashurine ndersa si gra ngjajne ne krimin ndaj bashkeshorteve. Mendoj se ato dallojne ne faktin se KLitemnestra ishte tradhetare, kurse Medea ishte e tradhetuar.Gjithashtu,ato dallojne nga fakti se e para vritet nga femijet,kurse e dyta i vret ata...

Nga Angela Qyshka

Poezia "Jeta" e Naim Frasherit, koment dhe analize.

Sa e dua giithe jeten!

Se atje gienj te verteten,

Yjte, henen, haPesiren,

Te mugetit, naten,  diten,

Mengjeze,  djelline,  driren,

Mbremen  dh' ate erreciren;

Naten, kur esht'  e qetuar

Edhe  gjesendi s'degionet;

Qiellin kur esht' i edruar

E hapesira  ndritonet,

A kur hapen here-here

Ret' e zeza  sten1 nd'ere;

Vapen,  vjeshten, dimrin, veren,

Rete, shine  dhe lumenjte,

Gjemim, mjergulle, Perrenjte,

Deoren, bresherin' e eren'

Malet, fushat edhe brigjet,

Grykat e gukat e shtigjet.

Oshetim6en, Pyjet,

druret'

Shkembenjte, gerxhet' e guret,

Lulet, barerat qe mbijne,

E shpeste qe fluturojne

Edhe  kengera  kendojne

E neper dega levrijne.

Dhe njerin'  e bagetine

Dhe giithe E'eshte

ne

jete

I dua si Perendine,

Se ngado  qe kthenj syte,

Shoh atje Zotn'  e vertete,

Q'eshte nje e s'ka te dyte.

Poezi meditative-filozofike. Ajo shpalos mendimet dhe ndjenjat e poetit teksa mediton per jeten, njeriun, perendine, bukurine dhe dashurine.

Shfaqen shume tipare te Naimit si :

-Bindja se ka nje zot te vetem, c’ka I jep dhe siguri e tone optimiste.

-Panteizmi si doktrine filozofike, teksa ai e sheh perendine kudo dhe njeriun si shfaqjen me perfekte.

-Metempsikoza- poeti e sheh universin gjithnje ne levizje dhe jeten ne perteritje.

-Poeti mahnitet nga bukuria ,sepse ate  e ka bere me duart e veta perendia- tipar I romantikeve.

Ligjerohet ne veten e pare dhe shkrihet uni lirik me ate te mendimtarit filozof, poetit dhe njeriut.

Ese letrare: Te falesh eshte hyjnore.

Njerëzit janë krijesa të lindura me atributet dhe dobësitë e tyre.Te gjithe ne bejme pjese ne shoqerine njerezore.Por, shoqeria ku jetojme sot eshte shume e padrejte. Ashtu siç nuk janë të pakta momentet kur engjëjt i kane zili, po ashtu nuk janë të pakta dhe çastet kur djajtë shokohen nga sjellja e njerezve.

Për njerëzit që kanë dhënë zemrat e tyre në kërkim të mirëkuptimit është e pamundur të mos mendojnë për faljen e të tjerëve. Pikërisht siç dëshirojnë të jenë falur, ata gjithashtu dëshirojnë të falin.
Gjithçka për krijesat, në jetë ose jo, është paraqitur me anë të mirëkuptimit përmes humanitetit. Në sajë të shpresës së tyre për mirëkuptim, njerëzit mund të ngrihen mbi retë e errëta që kërcënojnë horizontin e tyre dhe të gjuajnë mundësinë për të parë me lehtësi botën e tyre. Këta fatbardhë që janë të vetëdijshëm për krahët e ngritura për mirëkuptim, kalojnë jetën në mes melodive që gëzojnë shpirtrat e tyre.

Ata që falin janë nderuar me mirëkuptim. Një njeri që nuk di të falë, nuk mund të shpresojë të jetë i falur. Ata që mbyllin rrugën e tolerancës, janë përbindësha që kanë humbur humanizmin e tyre. Këto monstra që nuk kanë qenë kurrë ndonjëherë të prirur të largojnë vetveten nga mëkatet e tyre, kurrë nuk do të ndjehen të lehtësuar për mirëkuptim.
Ne qofte se duam te ndryshojme boten,ta bejme ate me te drejte,duhet ta fillojme ndryshimin nga vetja.Te jemi me tolerante dhe te falim sa me shume!

Nga Erils, Gramsh

Ese letrare : A jam une nje artiste?

Teksa hedh një vështrim kritik ditëve që kalojnë,shoh se rrjedha e tyre nuk është aspak e mbuluar nga një mantel i errët i monotonise. E dua jetën,ndaj dhe luftoj për të.Nuk është kurrsesi një lufte e ashpër,por jo dhe e lehtë. është një lufte e përditshme me një qëllim të vetëm:t’i jap ngjyrë ditëve të mia.

Fundja nuk është dhe aq e lodhshme,pasi mjafton të shoh pak tek vetja për të plotësuar veten dhe për ti dhënë formë botës sime shpirtërore,sepse arti që jeton brenda meje i fal asaj ëmbëlsinë e një të sapolinduri,gjallërinë e pranverës dhe zellin luftarak .Nuk me duhet një ekspozite madhështore apo një skenë gjigande për të shpalosur artin tim. Mjafton një mori ngjyrash të hedhura bukur në fletën e bardhë apo një fragment kënge të kënduar spontanisht për ti treguar vetes se çfarë jam e aftë të bëj,ndonëse në vend të një publiku madhështor mund të jetë thjeshtë familja apo miqtë e mi më të mirë. E si mund ti rezistoj un nje muzike të bukur por e mërmëritur nën zë apo shoqërin&eu ml; e një kënge ritmike pa disa hapa të shpejtë dhe të saktë?
Dhe për këto nuk me nevoiten duatrokitje dhe as një diplomë akademike për t’i treguar gjithë botës për botën time. E dashuroj të bukurën,dhe kur do dicka arrin ta realizosh atë me zell duke i dhenë një formë më të bukur asaj që i jep kuptim jetës,sepse un e dua jetën,i dua njerëzit dhe mbi të gjitha i dua dhe i mbroj vlerat e mia.

Fundja vetë dashuria për jetën vërteton më së miri se arti rritet brenda teje të bën ta shohësh botën e jashtme me një fytyre tjetër ,më të bukur dhe më të gjallë .E pra ,un jam një artiste dhe askush s’më ndalon dot te qënit e tille,ndonëse kjo ndoshta nuk ju bind aspak!

Nga nje vajze :)

Ese "Miqesia"

Qe me lindjen e njeriut ka lindur dhe nevoja te mos jete vetem. Per te mbijetuar atij I duhej te qendronte me te tjere te llojit te tij. Por tani kohet kane ndryshuar. Njeriut nuk I duhet me te mbrohet nga kafshet e egra por nga dicka me e madhe me e eger dhe me e pameshirshme sic jane vete njerezit. Kjo shpjegon nevojen per miqesine.

Miqesia eshte nje marredhenie qe mund te ndertohet ne shume forma. Ajo ka per qellim t’I beje njerezit te ndihen me mire, me te sigurte, sikur nuk jane te vetem ne problemet e tyre por kane dike qe jo t’ua zgjidhe por thjesht t’I degjoje ato. Por si cdo gje tjeter qe ka nje fillim dhe nje mbarim, edhe miqesite nuk jane te perjetshme. Kjo ndodh sepse perkrah perditshmerise hyjne smira ,intrigat ,konkurenca etj, veti kto qe kane lindur qe me njerezimin dhe po shtohen per shkak te individualizmit njerezor. Vete jeta eshte kthyer ne nje lufte per mbijetese ne cdo hallke te saj. Prandaj pertej deshires se madhe nuk mund te krijojme dhe te mbajme kurre nje miqesi te sinqerte e dashamirese. Jo vetem me nje mik por edhe me nje te aferm apo te familjes kthehemi ne nje moment te caktuar ne rivale e konkurrente te forte. Megjithate ne emer te kesaj “mbijetese” ne nuk kemi pse humbasim te gjitha virtytet me te mira te cilat duhen vite per t’u fituar. 

Eshte bere zakon qe ne fillim te shohim anen negative. Por kjo edhe pse nje arme mbrojtese s’eshte e thene qe duhet perhere. Duhet te mendojme pozitivisht duke pare anet me te mira te tjetrit. Duhet t'a pranojme shokun apo mikun per ate qe eshte dhe jo per ate qe do donim ne te ishte.

Cdokush prej nesh I ka te dyja anet e medaljes sepse askush nuk eshte I persosur. Nese do mendonim cdo moment te gjithe keshtu do te jetonim ne paqe me veten ne rradhe te pare por edhe me te tjeret. Nuk duhet te behemi njerez te sukseseve por te vlerave.