Sunday, December 9, 2012

Evgjeni Grande koment dhe analize ( Balzaku)


Roman realist nga Honore De Balzak.Do te quhej komedia njerezore.Stil natyralist, realize.
Subjekti :
Ngjarja vertitet rreth familjes Grande, ne Sosyre te Frances.Plaku Feliks  Grande ka qene nje vozaxhi I rendomte, por gjate revolucionit, ai fitoi shume pasuri nepermjet korrupsionit dhe metodave te tjera te paligjshme. Megjithate, familja e tij jeton ne varferi te plote, sepse ai eshte teper koprac, dhe s’mund te lejoje shpenzime. Ai, gruaja e tij dhe vajza, Evgjeni Grande, jetojne ne nje shtepi bashke me sherbyesen.
Dy te rinj duan te martohen me Evgjenine, pse jo per te perfituar nga trashegimia e te atit. Nderkohe, Sharli, nje kushuri I Grandes vjen papritur per ditelindjen e Evgjenise. Babai I tij, pra vellai I Feliksit ka falimentuar dhe vrau veten. Feliksi e prezanton Sharlin me disa linja tregetie ne Europe, ndersa dy te rinjte kane rene ne dashuri. Evgjenia ndihmon Sharlin me para nga I ati, nderkohe qe Sharli niset per Indi.
Kur plaku Grande merr vesh per kete gje, zemerohet. Gruaja e tij semuret, ndersa Evgjenia mbyllet ne dhome. Me ne fund ai lejon qe te rinjte te fejohen. Shume kohe me vone Sharli kthehet, ndersa pleqte Grande kane vdekur. Sharli eshte pasuruar shume , e ka harruar Evgjenine dhe madje nje pjese te madhe te shpirtit te tij. E zhgenjyr Evgjenia  ben pakt me njerin nga djemte qe e donin qysh te re qe te martohej , por me kusht qe te mbeste e virgjer. Ai vdes, dhe Evgjenia mbetet nje vejushe qe bente bamiresi.
Personazhet :
Plaku Grande –njeri I shperfytyruar nga paraja, I verbuar ga forca e saj. Personazhe si ai jane quajtur monomaniake, pasi ata jane te gllaberuar vetem nga nje mani e vetme. Ndjenja e vetme qe ushqen shpirtin e tij eshte dashruia per parane. Ai vuan nga vesi I kopracise. Ai nk eshte as bashkeshoerti, as qytetari, as prindi, as njeriu. Ai eshte model, personazh I tipizuar, modeli I pasurimit te nje shtrese te trete, dhe e pesimit  nje metamorfoze fizike e morale , duke u shoqeruar me tere pasojat shkatarruese qe sjell ky shnderrim I arrire nepermjet hipokrizise, veseve dhe korrupsionit. Ndersa pasuria e Grandese rritej, vlerat e tij gerryhen, deri ne depersonalizimin, deri ne humbjen e ndjenjave aterore. Kopracia e ka shnderruar ate ne nje njeri me varferi shpirterore, qe ua dikton dhe pjesetareve te tjere. Ai edhe nderin e sheh te lidhur me parane, as vdekja e babait nuk eshte gje para faktit qe s’ka lene trashegim.
Evgjeni Grande- ka nje bote te pasur  e te paster. Ajo ka vlera dhe fisnikeri. Veteflijohet per hir te ndjenjes se saj. Ne rinine e saj, Evgjenia e paster vepron vetem nepermjet pasionit, por dhe nenshtrimit te saj. Ajo I bindet makuterise se te atit, por e pranon ate pasi eshte mesuar dhe e ka baba. Drama e saj nis kur Sharli  kthehet I tjetersuar, dhe Evgjenia mbetet e zhgenjyer nga gjithe jeta, qe ia dedikoi pritjes se tij. Ajo eshte viktime e rrethanave ku jeton.
Sharli – eshte nje personazh  qe porsi Feliksi , u gerrye moralisht nga fuqia e parave. U mor me tregeti sklleverisht dhe vendosi te martohej me nje vajze te shtreses se larte per te mbajtur nderin.

Stili :
Duke u mbështetur tek fragmenti i dhëne, mund te themi se kemi te bëjmë me një vepër realiste duke u bazuar te vërtetësia e ngjarjeve, sidomos tek pasqyrimi me vërtetësi i koprracisë se plakut Grande. Problemi shoqëror që trajton autori, është ai i rolit te parasë në shkatërrimin e ndjenjave njerëzore.
§  Tipare te tjera që kane te bëjnë me realizmin e romanit janë :
§  Prani personazhesh nga shtresa te ndryshme te shoqërisë
§  Mbisundimi i elementeve te vërteta në pasqyrimin e ngjarjeve.
§  Vendosja e subjekteve në vende te zakonshme, te cilat autori i njeh mire dhe në periudha bashkëkohore me te.
Fragmenti i fundit zbulon një ane tjetër te qëllimit ideor e artistik te autorit : Si familja e plakut Grande ishte e gjithë shoqëria : Pasioni për paranë kthyer në mani, këta njerëz i kishte bere kafshë, që donin te hanin njëri-tjetrin. Personazhet e Balzakut kane një baze shoqërore dhe historike te përcaktuar mire dhe në te njëjtën kohe, ata kane prirje te jene dhe tipa që përfaqësojnë shtresa te ndryshme shoqërore.
Balzaku përpunoi teorinë baze te realizmit, atë te vendosjes se personazheve tipike në rrethana tipike. Tregimtari në roman tregon ngjarjet në veten e trete. Ai është vështire te dallohet nga autori, qëndron mbi personazhet, çan muret, di me shumë për ta se sa edhe ata vete. Autori shkruan për Evgjeni Granden : "Qe te gjithë e dinin se një melankoli e brente nga brenda zemrën e znj Grande, po shkakun e vërtete te kësaj brenge askush nuk e dinte". Sigurisht që, me ritualin e përditshëm te përvetësimit te mjeshtërisë se drejtimit te punëve, si zvendese e ardhshme e plakut Grande, Evgjenia rron me ëndrrat dhe kujtimet e bukura te dashurisë. Një vend qendror në boten e brendshme te saj zë figura e Karlit.
§  Në pikëpamje historike brendia e romanit, ashtu si dhe vepra te tjera te Balzakut, jep me mjaft realizëm periudhën në fjale. Kjo realizohet në kuadër te asaj që thuhet për veprën e Balzakut, e cila pasqyron 30 vjet te historisë se Francës.
§  Në pikëpamje shoqërore, në roman gjejmë tjetërsimin e njeriut në një shoqëri, që për idhull ka paranë.
§  Në pikëpamje psikologjike, kemi te bëjmë me shkatërrimin e te gjitha ndjenjave me te mira njerëzore dhe vlerave shpirtërore nga vlerat materiale.
Realizimi i metodës së realizmin kritik arrihet në disa aspekte :
§  Portretizimi i personazheve dhe tipizimi i tyre si përfaqësues te klasave te ndryshme.
§  Rrethanat ku veprojnë këta personazhe janë tipike për shoqërinë e kohës.
§  Sjellja në faqet e romanit te mentalitetit shoqëror te kohës.
§  Trajtimi i temës shoqërore.
§  Pasqyrimi me vërtetësi i ngjarjeve

Monday, December 3, 2012

La casa dei miei sogni ! (Detyre ne italisht)


La casa dei miei sogni o meglio detto la casa dove vorrei vivere e trascorrere momenti bellissimi della mia vita,deve rispecchiare i miei gusti e i miei pensieri e tutte le volte che vi entro mi deve fare stare bene e far sentire a mio agio. Fisicamente deve essere spaziosa,ordinata e arredata in modo moderno. Moltissime persone pensano che la propria casa dei desideri non esista o che sia impossibile da raggiungere in quanto non si hanno abbastanza soldi per acquistarla. Io però non sono molto d’accordo con questa affermazione in quanto ogni persona ha il diritto e la libertà di sognare e con ciò noi possiamo cercare di realizzare i nostri desideri e quello della casa è uno dei desideri più frequenti per tutte le persone. Per casa dei sogni si pensa subito ad una casa gigante ricca di grandi e numerose camere, arredate in modo costoso, con una piscina dotata di vasca idromassaggio, televisore quarantadue pollici al plasma, un bellissimo giardino e un balcone che si affaccia su paesaggi mozzafiato. Questo però viene detto tralasciando alcuni aspetti molto importanti come lo sono la felicità e l’amore per la propria famiglia. Infatti se mi chiedete dove vorrei vivere io non risponderei al mare,in montagna,in un piccolo paesino in campagna oppure in una grande città ma bensì in un luogo che mi renda felice,dove posso incontrare i miei amici quando voglio e che mi faccia trascorrere bellissimi momenti con la mia famiglia e con le persone a me care. Se proprio dovessi scegliere, deciderei però di vivere in una casetta in montagna dove a differenza di una grande città si apprezza in modo evidente la bellezza della natura e del creato in un ambiente meno inquinato. Un altro aspetto molto importante però è il fatto che dovremmo noi essere i primi a decidere che vita fare e dove abitare seguendo le nostre scelte ed è anche per questo che ci dovrebbe essere più disponibilità di lavoro in modo che i giovani di oggi possano trovare con più facilità un’occupazione e cercare così di realizzare i propri sogni come può essere quello di abitare in una casa dei desideri.

Pamela Xhani, Durres 

Thursday, November 29, 2012

Lulet e se keqes koment dhe analize ( Bodler )


Vellim poetik nga Bodles, nder te paret simboliste.

Nje rrefim per shpresat, enderrat, deshtimet dhe te keqen.  Lulet e se keqes tentojne te nxjerrin ekstraktin e se mires nga e keqja, bukurine nga fuqia malifike. Ndryshe nga letersia e meparshme qe merrte gjerat e bukra si pikenisje per te shkruar, Bodler deshiron qe paradokset dhe dualizmat te behen teme ate vepres se tij. Bodler ka thene se detyra e tij eshte te nxjerre te bukuren nga e keqja. Ne vellim ka kundervenie ndermjet kategorise estetike te se bukures qe ka per simbol lulet, dhe kategorise morale te se keqes qe ka per simbol satanin.

Modernizmi qendron ne faktin se Bodler, ndryshe nga autoret klasike te cilet shkruajne per te bukuren si nje kategori sublime dhe te pacenueshme, shkruan per te duke e pare ne nje kendveshtrim te ri : Letersia duhet te evokoje edhe per anen absurde dhe paradoksale te jetes dhe te bukurise.

Tituli jep disa shtresa kuptimore qe jane :
Ato qe  e kane burimin te e keqja qe mbizoteron ne bote
Lule te semura, qe semurin dhe ato qe I mbajne ere
Lule qe kane lulezuar ne shpirtra te vdekur, qe I kane rrenjet tek fatkeqesite  e poetit.
Ato tregojne te bukuren e se keqes, dhe te bukuren ne te keq.

Bodler eshte poet I spleen-it dhe ideales perballe njera tjetres. Spleen-I I referohet nje gjendjeje merzie, te serte , me sakte cdo gje e keqe qe ka lidhje me boten : vdekja, vrasja, vetmia, deshperimi. Ne te kundert, idealja eshte transhendetja e spleen-it, aty ku ekziston dashuria dhe ndjenjat jane te shfaqura gjer ne ekstaze. Idelja arrihet nepermjet nje shkeputjeje nga realiteti nepermjet veres, opiumit, udhetimit, pasionit. Ajo nenkupton nje gjendje ku koha dhe vdekja s'kane vend. Ai pergjithesisht I referohet pasionit per te shfaqur kete ekstazi te ndjenjave, por papritur ne kete dualitet spleen-I shfaqet befas dhe spontanisht. Autori eshte gjithnje ne frike prej vdekjes, mbytjes se shpirtit te tij dhe mosrealizmit.
Pamjet pariziene ai I sheh dhe si mahnitese , me horizonte  blu dhe simbole te tjera te tilla, por dhe si nje mit qe vazhdon ne ditet e somte. Parisi po ndryshon, koha po ndryshon. Ai niset qe nga antikiteti me figuren e Andromakes, dhe me simbole te tjera te se kaluares per te treguar se Parisi ka qene me I bukur dhe vlerat e tij do te ruhen nese vete qyteti ruhet I pandryshuar.

Femra tek Bodler eshte objekt kryesor mbartes I simbolizmit. Ajo eshte nje ndermjetese e dy gjendjeve kontrastuese te siperpermendura. Ndersa ai rreshket duart ne floket e saj per te marre idealen, papritur e ndal dashurine duke menduar se nje dite kjo femer do te vdese, do te dekompozohet dhe do te puthe krimbat ne vendin e tij, dhe spleeni vjen…Femra sipas tij eshte nje engjell qe te fal kenaqesi, por dhe nje djall, burim I se keqes, eshte qenia qe na I mbush enderrat me terrin me te madh e me driten me te madhe. Puthja e saj eshte helmuese, dhe dashuria e saj e con jo afer zotit, por me afer Satanit.

Simbolika e udhetimit ka te beje me rrugen e nejriut ne jete, linden dhe zhgenjimin nga realiteti, lindjen e spleen-it, dehjen me vere dhe opium, tundimin nga djalli, deshperimin dhe revolten e njeriut te vrare dhe se fundmi vdekjen e tij, pajtimin e fundit me veten dhe boten.Simbolika e Bodlerit synn perjetesine : Arti eshte I gjate, por koha eshte e shkurter”

Poetika e Bodler-it evokon gjithashtu per vdekjen.Nje mundesi per dashuri mund te kthehet ne pikenisjen e vdekjes. Koha eshte armiku me I madh I njeriut , shtaza qe ka jete njeriu. Vampire, femra mostra . Vecimi I tij nga shoqeria, sidomos ajo e Parisit ku pozicionohet ngjarja, e con poetin ne nje vetmi te mterrshme, ne te cilen urohet te vije vdekja sa me shpejt.

Persa I perket anes demoniake te vepres, Bodler sugjeron se njeriu dhe veprimet e tij kontrollohen nga Satani, dhe njeriu eshte thjesht nje mekanizem I tij, nje loder, nje monster me e nevertishme se cdo gje tjeter.
Se fundmi, elemente horror dhe fantastike e shoqerojne poezine e tij, nisur nga macet e zeza , ne krimba etj ejt.Ai ka ndikim nga poetika e Edgar Poe, dhe ne nje far emenyre I perdor per te treguar se  cfare gjendjeje tmerri dhe te frikshme arrin te krijoje Spleen-I ne mendjen dhe psikologjine njerezore.

Friday, November 16, 2012

" Nata e dymbedhjete " koment dhe analize (Shekspir)


Komedi shekspiriane.Ngjarjet ndodhin ne brigjet e Ilirise, dhe sic ka marre dhe titullin vepra, ngjarja  ndodh ne mbyllje te sezonit te Krsithlindjeve.

Subjekti :
Ne mbreterine e Ilirise, duka Orsino sillet perreth duke kenduar dhe duke menduar per Zonjushen Viola, te cilen ai e dashuron, por fatkeqesisht ajo s’mund te martohet me te sepse eshte ne zi per te vellane e vdekur.
 Ndekohe, ne brigjet e Ilirise pas nje shtrengate mbytet nje anije ne te cilen udhetonte Viola  dhe vellai i saj binjak, Sebastiani. Pas daljes ne breg, ajo mendon se vellai i saj ishte mbytr, pasi turpi i tij nuk gjendej gjekundi. E deshperuar, ajo mendohet se c’pune mund te beje per te siguruar jetesen dhe vendos  te shkoje ne shtepine e Olivias, por meqe Olivia nuk fliste me asnjeri, ajo maskohet si burre dhe shkon te punoje si sherbyese tek Orsino e quajtur me emrin e saj te ri tashme : Cesario. Keshtu ajo nis punen aty, por nderkohe bie ne dashuri me Orsinon. Orsino e dergon  “Cesarion” t’i dergoje Olivias dashurine e tij. Mirepo Olivia,e cila  mendon se Viola eshte mashkull, dhe bie ne dashuri me te.
Nderkohe,, nje personazh tjeter, Malvolio, deshiron te martohet me Olivian. Kjo situate fut ne skene Sir Tobin, xhaxhane e Olivias, sherbyeset Maria dhe Fabian dhe Feste-n ,kllounin e shtepise. Ata I punojne nje rreng Malvolios. Maria shkruan nje leter, sikur e kishte shkruar Olivia, qe I adresohej Malvilios ku shkruhej se ajo donte te martohej me te, por nderkohe Malvivio duhet te sillej si I marre, te buzeqeshte, te mos I tregonte nejriu per gjejndjen e tij etj. Kur Malvilio e lexoi, nisi te sillej vertete ashtu dhe Olivia mendoi se ai ishte cmendur.
Nderkohe Sebastiani eshte gjalle pasi ka shpetuar nga mbytja e anijes, por mendon se motra e tij Viola ka vdekur. Ai arrin ne brigjet e Ilirise I shoqeruar me Antonion, mikun e tij qe ishte aq I apasionuar sa e ndoqi Sebastianin deri ne dukatin e Orsinos, pasi mes tyre ka patur nje mosmarreveshje te hershme.
Ser Andriu, duke pare afeksionin e Olvias ndaj Cesarit e fton kete te fundit ne duel. Nderkohe ne duel shfaqet Sebastiani dhe jo Cesari. Olivia I kerkon atij te martohen bashke, nderkohe qe Sebastiani as nuk e njeh ate. Nderkohe Antonio eshte arrestuar nga rojet e Orsinos dhe I kerkon Violes ndihme duke kujtuar se eshte Sebastiani. Ai mendon se Sebastiani e tradhetoi sepse Viola thoshte se nuk e njifte fare kete njeri. Aty ajo u permend se vellai I saj mund te ishte gjalle.
Malvolion e ndryne brenda nje qelie te erret. Fjalet e tij te fundit “ Do ma paguani te gjithe: jane kuptimplota. Sekreti zbulohet kur dy binjaket dalin para Orsinos dhe Oliavias. Orsino lidhet me Violen ndersa Olivia me Sebastianin, nderkohe Malvolio lihet I lire dhe largohet duke I lene ciftet e reja te qeta.

Personazhet :

Viola eshte heroina e kesaj komedie.Ne qender te vepres vihet identiteti I ngatarruar I saj. Ajo e sheh dashurine ne nje menyre shume te natyrshme dhe te bukur. Dashuria e saj per Orsinon eshte e palekundur dhe ashtu mbet gjer ne fund te komedise. Ajo eshte plot energji dhe e gatshme te perballoje rreziqe te reja. Ajo  nuk I le punet ne dore te fatit, edhe pse kjo komedi pershkohet nga ideja e fatit. Ne kete personazh shfaqen idete humaniste te Shekspirit per gruan e lire, te pergjegjshme, kembengulese per lirine dhe lumturine e saj. Ajo eshte e para qe I shfaq dashurine Orsinos, dhe pasioni i dashruise nuk e verbon ate por e ben me realiste.

Orsino dhe Olivia kane karaktere deri diku te ngjashme. Ato te dy kane emocione te forta, por preferojne t’i ndrydhin ato. Ato nuk duan te hapen me boten, Olivia me pretekstin e zise per te vellane, e Orsino nga vete karakteri. Viola eshte ajo c’ka I nxjerr nga guackat ku ishin ndryre. Orsino I hapet vetem asaj, dhe deri ne fund te komedise thote qe eshte ne dashuri me Olivian nderkohe qe nuk kane shkembyer asnje fjale. Dhe Olivia hapet me Violen dhe vendos te dashuroje, pas vetemohimit qe kishte percaktuar per veten. Ne lidhjen ne fund te komedise,vihet re se Orsino dhe Olivia nuk mund te martoheshin bashke sepse ata jane versione ne gjini te ndryshme te te njetjit karakter.

Malvolio – fillimisht duket si nje personazh dytesor pa ndonje rol te madh. Ne fillim ai duket thjesht si nje personazh jo kompleks, nje puritan I thjeshte, nje sherbyes qe do vetem t’I prishe rehatin te tjereve. Ne te jane misheruar anet me negative te puritanizmit borgjez si cilesi shoqerore : hipokrizia, egoizmi, cinizmi, mendjemadhesia etj. Si cilesi individuale dalin ne pah budallalleku, mendjengushtesia, vetesiguria e pakufi qe  e ben te mos dalloje gracken qe I thuren. Shkesipiri I ben keta kalores feudale borgjeze qesharake nepermjet humorit. Keqardhje per te mund te na vije kur e mbyllin ne qeli. Ai eshte bariu qe u sakrifikua , viktima qe duhej  bere fli per lumturine e cifteve ne fund te komedise.
Festa – kllouni, gaztori qe ne skene paraqitet si I marre, por ne fakt thote fjale te mencura dhe te sinqerta, karateristike e artit te Shekspirit. Sipas tradites gastoreve profesioniste I lejohej te thonin te verteta dhe kritika te hapura. Ai pati guximin t’i perplase ne fytyre Olivia se zia e saj ishte nje marrezi qe e shkepuste nga jeta. Ai ka rolin e nje gjykatesi dhe gjykon ngjarjet nga tradita popullore. Ai gjithashtu I jep komedise jo vetem nota humori dhe gastore por dhe melankolie, kur ne fund mbetet I vetem dhe kendon per jeten e tij te mjeruar.

Endrju, Tobi dhe karakteter e tjere jane sa te zgjuar aq dhe te marre, sepse ata e kuptojne jeten vetem si nje defrim, jane njerez parazitare qe jetojne ne kurriz te nejrezve te tjere dhe bejne qejf me shpenzime te kota dhe enderrime frikacakesh.

Temat :

1.Dashuria si shkaktare e vuajtes ( Te gjithe personazhet ndonjehere shprehen se s’mund t’ia dalin dot pa dashurine)
2.Papercaktimi I suksualitetit ( Orsino- Viola, Olivia- Viola, Antoni- Sebastiani)
3.Marrezia e ambicjes se madhe (Malvolio)

Motivet :

1.Letrat, mesazhet – sherbejne edhe si mjete informimi, edhe si mosinformimi. Shpesh gjerat qe jane dhene neper kumte kane marre nje kuptim ndryshe, ose jane shtremberuar qellimisht.
2.Cmenduria
3.Maskimi ka te beje me ate c’ka jemi ne ne te vertete, nese seksualiteti eshte I shkruar ne gur apo merr kuptime te ndryshme varur nga rrethanat, qofte edhe veshjet. Gjithashtu lidhen dhe veshjet me pozicionin ne shoqeri.
4.Identiteti I ngatarruar

Simbolet :

1.Dhuratat e Olivias ( unazat qe I jep nje here Cesarit, nje here Sebastianit, tregojne sesi ajo mendon se nese nuk do ta fitoje dashurine e tij, ajo do ta bleje ate)
2.Erresira ne qeline e Malvolvios – Nderkohe qe ne dhome ishte erresire,  Maria e genjente ate duke  I thene se ka drite, por ai s’mund ta shihte, ndersa Malvolio I thote se erresira( cmenduria) nuk eshte ne dhome me te, por eshte jashte, pra tek Tobri dhe Maria qe e burgosen padrejtesisht.
3.Nderrimi I veshjeve – sa rendesi ka fiziku para shpirtit.

Vecori te stilit :
Gershetohen :
Notat realiste me ato lirike
Satira dhe humori me melankoline dhe trishtimin
Elementet komike me ato dramatike
Poezia popullore me poezine e kultivuar
Humanizmi I periudhes se rilindjes me traditat e pasura popullore

Ne fragmenin ku ndodh ballafaqimi I personazheve, mashtrimi I madh shoqerohet me epitetin “ I bukur” . Kjo tregon se s'kemi te bejme me nje mashtrim si ves, por me nje genjshter te bardhe. E verteta qe doli ne shesh nuk coi ne perkeqesimin e situates, por I dha asaj zgjidhjen me te mire.

Sunday, November 11, 2012

Poezi per shiun acid

Pas kerkesave te shumta per nje poezi per shiun acid, sonte vendosem ta shkruajme.

Kjo fatkeqesi qe ndodhi na shkatarroi,
Ky shi i zi token e grimcoi.
Statujat tona na i prishi,
Dhe muret e shtepive i gervishi.

O mor shi, mor Shi  i Zi !
Mos bjer me ne Shqiperi
Fabrikat tona te krijuan,
me tym dhe gaz te pafiltruar.

Ne pikat e shiut ti tretesh,
O acid sulfurik i perjetshem.

Ca pika shiu acid rane mbi qelq,
Dhe une per statujen ndjeva mall.
Ajo ishte e lashte dhe e bukur,
Por tani mbeti vec pluhur...

PS : Shoqerohet me kete kenge ne sfond :

Ese filozofike : C'eshte njeriu?

Jemi njerez dhe shpesh e konsiderojme veten si superiore, zoterues te tokes ku jetojme dhe te afte te marrim  lehte ate c'ka duam. A eshte e drejte t'a qujme veten si qenien me komplekse? Pse duhet te konsiderohemi ne maje te piramides se evolucionit kur ka plot kafshe te tjera me aftesi qe ne nuk i kemi?
Nuk jemi as vrapuesit e as notaret me te shpejte, shqisat tona kane ndijime shume me te dobeta se te kafsheve te tjera, nuk jemi ata qe orientohen lehte me diellin, nuk mund te shohim mire naten, dhe perseri mbahemi si qeniet me te forta, me te pershtatura dhe dominante ne planet.

C'jemi? U be mijera vjet qe nuk pergjigjemi dot. Kemi arritur te zhbirojme galaksite, te ndajme atomin, te gjurmojme driten, dhe ende s'jemi marre me veten tone. Ka nje pengese, ndoshta sepse njeriu e ka te veshtire te perkufizoje veten e vet, e ka te veshtire te eksperimentoje me specien e vet, ose ndoshta mendja jone eshte e projektuar ne ate menyre qe te mos zbuloje te fshehtat tona.
Disa thone se njeriu eshte nje kafshe me arsye. Kafshe na bejne instiktet. Instiktet na shtyjne te plotesojme nevojat baze per te jetuar. ID-ja, thote Frojdi, eshte nje pjese e erret, ne nendergjegjen tone, ku ne menyre kaotike zhvillohen instiktet : uria, etja, uria seksuale dhe ruajtja nga dhimbja. Keto i kemi te perbashketa me gjithe kafshet, ndersa ato qe na diferencojne jane deshirat tona dhe kufizimet qe na ve shoqeria.
Egoja na ben te realizojme nje set funksionesh psikologjike : gjykimin, ambicjen deluzionin, agresivitetin , etj ,me pak fjale gjitcka qe mund te na duhet per te plotesuar nejovat qe vijne nga zeri i brendshem i instikteve. Superegoja eshte ajo c'ka e frenon instiktet tona kafsherore, na ben njerez te afte te jetojme ne nje shoqeri ku ka ufizime moralee  shoqerore. Ndersa instiktet na shtyjne te veprojme ne nje menyre teresisht te lire, superegoja na kufizon, na tregon c'eshte e mire e c'eshte e keqe, si duhet te veprojme drejt ne nje mjedis nderveprues.

Me kete analize, s'mund te themi qe jemi teresisht te krijuar nga natyra, dhe teresisht ne dore te saj. Njeriu ka ne dore sjelljen e tij, pershtatjen dhe intelektin. S' mund te konsiderohemi si kafsha me e sofistikuar pa futur ne loje arsyen tone, ate c'ka na diferencon dhe na ben te bashkeveprojme. Pa tolerance, pa komunikim, qenia njerezore, e cila dikur jetonte e vetme, si nje gjuetare e thjeshte, nuk do te organizohej per te krijuar struktura me komplekse, ku ndeshen bashke interesat e perbashket, por dhe ato te ndryshme.

Njeriu eshte nje epiqender emocionesh dhe ndjenjash. Ngacmimet me te forta njerezit i marrin nga nje proces i vecante; jo nga dhimbja apo uria sic mund te ndodhte tek kafshet, por nga ngjarje, ndodhi qe shkaktojne emocione. Njerezit kane thene qe vdekja eshte vdekja e tjetrit, qe dashuria eshte motorri qe leviz boten... Njerezit ia atribuojne jeten e vet ndjenjave, jane pre e tyre. Ndjenjat influencojne aq shume sa cdo veprim joni varet nga to, nga gjendja jone shpirterore. Njerezit shtrojne pyetjen nese duhet vepruar me arsye apo me zemer. Njerezit besojne dhe kane shprese, me pak fjale jemi shume te vecante, pikerisht nga kjo pjese qe na ben njerezore, nga ndjenjat humane, ato qe na mbrojne nga instiktet e egra qe duan thjesht mbijetese.

Kjo teme eshte shume e gjere, madje dhe e kote, por njekohesisht dhe mbreteresha e temave, nese arrijme t'i vejme kuroren.

Friday, November 9, 2012

Ese Informative Shpjeguese. TEMA: Dhuna ne Familje



Dhuna kundër grave në Shqipëri duhet të analizohet në kontekstin e kulturës dhe traditave shqiptare. Studimi i dhunës në familje është i komplikuar, sepse ajo është një fenomen që ndodh prapa dyerve. Njerëzit nuk preferojnë të flasin mbi këtë çështje sepse ata e konsiderojnë atë çështje private dhe burim turpi. Gjithashtu, ky problem mbështetet nga mentaliteti tradicional dhe patriarkal që është thellësisht i rrënjosur në kulturën shqiptare

Rrënjët e keqtrajtimit të vazhdueshëm të grave shqiptare nga burrat janë të vjetra dhe të thella dhe janë të lidhura me mungesën e respektit. Duket kontradiktor fakti që Kanuni (Kodi i ligjeve zakonore të përdorura në pjesën veriore të Shqipërisë) përfshinakte që e deklarojnë gruan si të paprekshme.Mbështetur në aktet dhe kundra aktet mbi gruan ngrihet pyetja: Pse gruaja konsiderohej e paprekshme? Sepse ajo nevojitej për të lindur fëmijë, për t’u kujdesur për fëmijët dhe anëtarët e tjerë të familjes dhe për punët e shtëpisë. Nga kjo pikpamje, ishte e vështirë të pranohej barazia e gruas me burrin. Sipas Kanunit, gruaja është një objekt që merr frymë, ajo është një pasuri dhe si e tillë nuk mund të respektohet nga anëtarët meshkuj të familjes. Kanuni përmend faktin se burrat kanë të drejtë të rrahin dhe të fyejnë publikisht bashkëshortet e tyre nëse bashkëshortet nuk u binden atyre. Nëse gruaja “nuk sillet mirë ndaj të shoqit burri ka të drejtë “ t’i presë një shirit nga brezi i saj ose t’i presë një tufë nga flokët e saj dhe ta lërë atë. Burri mundet t’i presë flokët gruas së tij, ta çveshë atëlakuriq, ta përzërë atë nga shtëpia në sy të të afërmve dhe më pas ta ngasë atë me shkop mes përmes gjithë fshatit. Më tej në Kanun thuhet: Nëse burri e rreh gruan e tij, ai nuk quhet fajtor dhe prindërit e saj nuk mund të bëjnë asnjë ankesë për burrin që e ka rrahur. Nëse burri e rreh gruan deri në gjakosje, dhe ajo ankohet tek prindërit, burri duhet të japë shpjegime. Në Kanun sqarohet se, burri mund ta vrasë gruan e tij në dy raste, për tradhëti dhe mosmikpritje.Për këto dy akte të pandershmërisë, burri e vret gruan e tij, nuk kërkon mbrojtje dhe nuk hyn në hakmarrje, pasi prindërit e gruas së tij të vrarë e kanë marrë çmimin e gjakut të saj kur i kanë dhënë dhëndërrit një fishek ditën e dasmës, për të garantuar sjelljen e saj.Pesëdhjetë vjet të sundimit komunist nuk e fshinë qëndrimin patriarkal të lidhur me Kanunin. Shumë gra akoma e shikojnë pozitën e tyre sociale nën ndikimin e këtyre ligjeve zakonore.

Shpesh thuhet se Kanuni është burimi kryesor për pozitën e diskriminuar të grave në shoqërinë shqiptare, argument ky shumë i diskutueshëm e ndofta spekulativ. Çështja e historisë së pozitës së nënshtruar të grave në shoqërinë shqiptare në këtë shekull ka nevojëpër një analizë më të plotë, duke marrë në konsideratë shumë faktorë, si nivelin shumë të ulët të zhvillimit ekonomik e shoqëror, nivelet e larta të varfërisë, mungesën e stabilitetit politik, faktin që çështja e identititetit dhe e integritetit territorial shqiptar mbizotëruan jetën e vendit dhe lëvizjet politike brënda tij, mungesën ë një kulture politike demokratike, nivelin e ulët arsimor, mungesën e lëvizjeve të gjëra emancipuese shoqërore etj. Kanuni është vetëm një nga këta faktorë dhe vepronte vetëm në një pjesë të vendit. P.sh. në jug nuk vepronte Kanuni, por kishte përsëri fejesa në djep.Një analizë e tillë mungon në studimet ekzistuese, dhe ne ndjehemi të detyruar të prezantojmë nevojën për një analizë të plotë të fenomenit dhe të situatës së gruas në atë kohë. Autorë të tjerë janë përpjekur, gjithashtu, të analizojnë natyrën e këtij fenomeni në Shqipëri. S. Gjipali dhe L. Ruci në studimin e tyre Gruaja shqiptare: Hezitime dhe Perspektiva, përpiqen të shpjegojnë influencën e vështirësive ekonomike në pozitën e varur të gruas shqiptare: Gjithashtu duhet të kuptojmë situatën e grave shqiptare gjatë gjysmës së fundit të shekullit tonë dhe progresin që ato kanë bërë … Shqipëria ishte dhe vazhdon të jetë një vend me një popullsi fshatare mbizotëruese (64 % e popullsisë aktualisht jeton në fshat) ... Prapambetja intelektuale dhe materiale krijoi kushte për nënvlerësimin dhe keqtrajtimin e gruas (mjafton të themi se rrahja e gruas konsiderohej gjë normale) .Për një kohë të gjatë studimet dhe të dhënat mbi dhunën në familje kanë munguar plotësisht. Në vitin 1996, shoqata e grave “Refleksione”, organizoi të parin studim kombëtar mbi dhunën në familje, financuar nga Programi PHARE Democracy. Në këtë studim S. Miria jep të dhënat e para që tregojnë se 64 % (nga 849 gra) e grave të intervistuara pranojnë të kanë përjetuar dhunë fizike, emocionale dhe seksuale. 64% e grave të intervistuara pranojnë se ato janë ndjerë të dhunuara fizikisht apo shpirtërisht nga partneri i tyre ose nga anëtarë të tjerë të familjes… 35 % e të intervistuarvekanë qënë dëshmitare të dhunës serioze fizike e psikologjike në familjen e tyre të origjinës.Permasat e këtij problemi mund të kuptohen duke marë në konsideratë të dhëna tëtjera nga Linja e Këshillimit për Gra dhe Vajza. Në më pak se 5 vjet të ekzistencës së saj,Linja ka marrë më shumë se 5000 telefonata. Në periudhën 1996-2000, më shumë se 400gra janë këshilluar ballëpërballë. Klientet kanë qënë nga të gjitha rrethet e vendit. Një fakt tjetër për frekuencën e fenomenit është numri i klienteve të trajtuara në Strehëzën për Gratë dhe Vajzat e Dhunuara në një periudhë kohore më të shkurtër se dy vjet. Kjo Strehëz, e ngritur në Tiranë, është e vetmja e këtij lloji në Shqipëri dhe mbështetet nga donatorë të huaj. Rreth 32 gra dhe 40 fëmije janë trajtuar në këtë Strehëz në 18 muaj aktivitet. Kërkesat për strehim janë shumë më të mëdha se kapacitati i Strehëzës. Strehëza pothuaj çdo muaj ka një ose dy kliente mbi kapacitetine saj. Numri i rasteve të kthyera (të papranuara) është pothuaj i barabartë me sasinë e klienteve të trajtuara në Strehëz. Këto të dhëna na ndihmojnë të kuptojmë se dhuna ndaj gruas nuk ndodh rastësisht, por ajo është një fenomen i përhapur në Shqipëri. Fenomeni përfshin të gjitha moshat dhe besimet fetare.

Monday, November 5, 2012

ESE FILOZOFIKE : "Subjektiviteti ne jeten e njeriut"


"Neper dy pika kalon nje dhe vetem nje drejtez."



Njeriu i shekullit te ri, bashke me revolucionin teknologjik, solli dhe ate te mendimit shkencor. Ne ndryshim nga koha e mesjetes ku cdo ndodhi, fenomen apo objekt I atribuohej nje qenieje me te larte, shekulli I ri krijoji nje tjeter objekt kulti: shkencen. Fizika me perparimet qe ajo solli na mundesoi te kishim nje pamje me te qarte te realitetit ne te cilin jetojme. Nderkohe, matematika si mema e shkencave, na ofron nje ambjent te pershtatshem per te formuluar teorite tona. Matematika eshte ekzakte, nuk lejon devijime apo interpretime sipas deshires; ajo eshte e akullt dhe konstante, njelloj sic nuk mund te kundershtojme qe neper dy pika kalon nje dhe vetem nje drejtez.

Megjithe saktesine qe na ofron matematika si nje shkence ekzakte, ajo eshte e modeluar sipas kendveshtrimit tone te realitetit pra nuk eshte absolute.  Kjo do te thote qe ne nje realitet te ndryshem nga ky I yni, keto ligje dhe rregulla nuk do te ishin te vlefshme, ne te njejten menyre neper 2 pika do tem und te kalonin mijera drejteza.

Para disa vitesh keshilli i qytetit te Monzes ne Itali ndaloi njerezit qe kishin peshq te kuq, ti mbanin ata ne akuarime te rrumbullaketa. Arsyetimi ishte qe eshte mizore ti mbash peshqit ne nje akuarium me faqe te perkulura, pasi peshku ka nje perceptim te shtremberuar te realitetit. Por nga e dime ne qe kemi nje perceptim te drejte dhe te pashtremberuar te realitetit? Perceptimi I peshqve ne akuarium eshte I ndryshem nga I yni, por a mund te jemi te sigurte qe eshte me pak I vertete? Ky perceptim nuk eshte si I yni, por megjithate peshku mund te formuloje ligje shkencore qe shpjegojne realitetin dhe levizjen e trupave qe veshtrojne jashte akuariumit. Megjithese levizja e objekteve do te ishte ne nje vije te lakuar, peshku mund te formulonte ligje te cilat ishin te verteta dhe do te kryenin parashikime per levizjen e trupave. Sigurisht qe ligjet e tyre do te ishin me te veshtira se tonat, por thjeshtesia eshte ceshtje shijeje.

Nje tjeter shembull eshte shikimi,qe  realizohet nga truri, I cili merr nje seri sinjalesh nga nervi optik. Keto sinjale perpunohen nga truri dhe formojne figuren ne menyren si e perceptojme ne. Keshtuqe kur dikush thote “shoh nje karrige”, nuk sheh tjeter gje vec driten qe karrigia ka perthithur dhe ia ka transmetuar trurit.
Keto shembuj na cojne ne nje konkluzion shume te rendesishem per filozofine dhe menyren e perceptimit: Nuk ka nje koncept realiteti te pavarur nga teoria apo vrojtimi. Ne vend te tij neve bazohemi ne nje realitet te varur nga nje model  vrojtimi. Ky lloj realiteti I perkon dhe menyres si ne I perceptojme objektet ne jeten e perditshme.

Pra ky njeri I shekullit te ri, ka ngritur kultin e tij, I cili nuk ka kufizime apo detyrime dhe nuk kerkon perkushtim. Dhe ky kult I pershtatet me se miri realitetit qe secili prej nesh jeton.

Sunday, November 4, 2012

Ese filozofike : Vdekja eshte vdekja e tjetrit



Vdekja eshte ajo qe na tremb me shume, me shume se cdo gje ne kete jete.
 Kujt I trembemi me shume, vdekjes tone, apo vdekjes te njerezve tane me te dashur? Cfare eshte me e dhimbshme te mendosh, qe diteve tona do I vije fundi, apo qe ne ditet tona nuk do na shoqerojne me njerezit tane te dashur? Misteri I vdekjes eshte ai qe na fut ne panik, padituria jone na shtin friken. Eshte vetem nje mashtrim kur mendojme qe vdekja eshte fund I jetes, kur ne te vertet mund te jete nje fillim I ri. Shpeshhere mendojme se  vdekjen nuk e njohim, kur ne fakt e kemi ndjere veten te kemi vdekur ne udhetimin qe e quajme jete. Sepse ka njerez te cilet  pavarsisht se jane te gjalle, e ndjejne veten te vdekur, ashtu sic ata te cilet jane te vdekur jetojne pergjithmone.
 Vdekjen e ndjejme kur na largohen nga jeta njerezit qe me shume duam dhe bashke me to dhe nje pjese e jona. Mendoj qe kjo eshte ajo qe na tremb me shume, ta pranojme vdekjen. Te pranojme qe s’mund te bejme asgje per njerezit qe ikin e qe s’mund t’i kemi me prane. Nuk na dhemb te mendojme qe do ikim aq sa na dhemb kur mendojme sa njerez lendojme me ikjen tone. Jane te tjeret qe e jetojne vdekjen dhe jemi ne ato qe perjetojme. Jemi ne qe e ndjejme dhimbjen e vdekjes se te tjereve dhe gjithmone do ndjejme friken cfare mund te ndodhe pas vdekjes tone. 

Tuesday, October 30, 2012

Test letersie me zgjidhje, 2012 shkolla artistike


Gjuhë shqipe dhe Letërsi
Shkollat e mesme artistike (kurrikula e re)                                                           Varianti  A
2 qershor 2012

PJESA I

Udhëtimet e Guliverit: Argëtim apo egërsi?

Që kur botuan, “Udhëtimet e Guliverit”, në vitin 1726, romani është lexuar në tri mënyra të ndryshme:
si një histori e vërtetë, si një tregim argëtues për fëmijë dhe si një satirë e ashpër, drejtuar shoqërisë njerëzore. Libri flet për një udhëtar i cili, teksa përballet me mbytjen e anijes dhe fatkeqësi të tjera, ndeshet me disa shoqëri të ndryshme njerëzore. Në pamje të parë duket si një histori aventurash. Megjithatë Xhonatan  Suift e shkroi librin duke pasur për qëllim që ta “zemëronte lexuesin dhe jo ta argëtonte” (Helmswood 32).
Një lexues i ditëve të sotme i “Udhëtimeve të Guliverit” mund të pyesë veten se si këto histori dhe
personazhe në ato kohë janë marrë si të vërteta. Megjithatë, kur libri u botua për herë të parë, emri i Suiftit nuk u vendos në kopertinë për shkak të përmbajtjes satirike të librit. Në origjinal shkruhej: “Udhëtime nëpër vende të largëta të botës, nga Lemuel Guliver” (Fairely 59). Ky shënim dhe rrëfimi në vetën e parë, bëri qëshumë lexues të besonin se historitë e udhëtimeve ishin ngjarje të vërteta.
Duke e parë nga ana historike, është krejt e pranueshme që njerëzit të besonin ngjarje të tilla. Libri u
botua në kohë eksplorimesh. Evropianët  po njiheshin me pjesën tjetër të botës nga historitë e eksploruesve, të cilët kishin udhëtuar në vende të largëta dhe të habitshme si, Afrika, Azia dhe Amerika. Edhe rrëfimet më të vërteta për këto vende mbeteshin fantastike për evropianët, të cilët ishin mësuar vetëm me mënyrën e tyre të jetesës. Për këtë arsye nuk është shumë e habitshme që shumë njerëz i morën udhëtimet e Guliverit si të vërteta.
“Kësaj ideje të gabuar iu shtua edhe dëshmia e një kapiteni, i cili deklaroi se e njihte personalisht Kapiten
Guliverin” (Rialto 44). Lexues të tjerë mendonin se autori thjesht po “i hiperbolizonte gjërat” (46). Ata nuk e pëlqenin librin, për shkak të prirjes që kishte autori për të stërholluar të vërtetën, por gjithsesi besonin se ngjarjet në thelb ishin reale.
Më vonë, romani “Udhëtimet e Guliverit” u shndërrua në një nga historitë më të njohura për fëmijë tëtë
gjitha kohërave. Gjatë shekujve, janë krijuar shumë versione të shkurtuara dhe të ilustruara të librit. Pjesë të historisë janë përshtatur edhe në filma. Përshtatja më e fundit ka qenë në një serial të shkurtër, ku Ted Denson luan rolin kryesor. Ngjarjet dhe shoqëritë e krijuara nga Suift në këtë përrallë me imagjinatë kaq krijuese, përshtaten lehtë në artin e kinemasë. Megjithatë mendohet se libri në origjinal, i pashkurtuar, nxjerr, përmes këtyre tregimeve magjepsëse, qëllimin satirik të autorit.
Shoqëria e parë që takon Lemuel Guliveri është ajo e Liliputëve, një racë njerëzish të vegjël.  Pasi gjejnë
anijen e tij të përplasur në brigjet e tyre, qenieve të vogla u duhet të bëjnë një rrugë të gjatë për të kapur rob “Njeriun Mal”. Me kalimin e kohës ai fiton besimin e tyre dhe lihet i lirë për aq kohë sa do t’u bindej të nëntë ligjeve, që kishin krijuar liliputët për sigurinë e tyre. Për shembull, në Ligjin e Katërt thuhej se ai “do të ketë kujdes maksimal për të mos shkelur trupat e qytetarëve tanë të dashur, kuajt e tyre ose karrocat dhe nuk do të marrë asnjë nga qytetarët tanë në duar, pa dëshirën  e tyre” (Suift 30). Qindra rrobaqepës, kuzhinierë dhe kamerierë u vunë në punë për t’i qepur rrobat, përgatitur e shërbyer ushqimin. Duket sikur liliputët janë të gjindshëm, zemërgjerë dhe të sjellshëm, heronj të përsosur për një histori fëmijësh.
Megjithatë, po ta shohësh më me kujdes historinë, sharmi i liliputëve fillon të zbehet.  Ndodhte që në
zbatimin e ligjeve ata të ishin aq të papërgjegjshëm, saqë, edhe për shkak të mosmirënjohjes, të të dënonin me vdekje. (48). Nuk ishin të dashur me fëmijët, pasi vetëm dy herë në vit i lejonin që të takoheshin me prindërit e tyre.  (50).
Suift, i cili kishte lindur në Irlandë (ishullin fqinjë të Anglisë), kur portretizonte liliputët, vinte në lojë
mbretin, gjykatat dhe shoqërinë angleze. Në “Udhëtimet e Guliverit” ai satirizon edhe aspekte të tjera të
shoqërisë njerëzore, si dhe dobësitë e saj. 
Duket qartë që mendimet e Suiftit për njerëzit ishin të hidhura dhe të pafavorshme. Megjithatë ai i
përshkroi marrëzitë dhe mizoritë tona në një mënyrë kaq krijuese, saqë “Udhëtimet e Guliverit” do të vazhdojë të magjepsë lexuesit e të gjitha moshave.

Veprat e cituara
Fairley, Matthew. Xhonatan Suift. New York: Gemstone, 1986.
Helmswood, Fern. “Veprat satirike të Xhonatan Suiftit”. “Të kuptojmë letërsinë”, 17 janar 1995: 31-34.
Rialto, Bettina. “Ata besuan te Guliveri”. “Fakte dhe trillime”, 6 korrik 1996: 43+.
Suift, Xhonatan. “Udhëtimet e Guliverit”. New York: Washington, 1969.
____________________________________________________________________________________
  Për pyetjet nga 1 deri në 8 rrethoni alternativën e saktë.

1. Në këtë raport, cilës pyetje tenton t’i përgjigjet autori? 1 pikë
A) A shpenzoi Xhonatan Suifti pjesën më të madhe të jetës së tij duke udhëtuar?
B) Cilat ishin qëllimet e Suiftit kur shkroi Udhëtimet e Guliverit?
C) Si mundet një autor t’i bëjë njerëzit të besojnë se trillimet letrare janë të vërteta?
D) A ishte Guliveri një udhëtar i vërtetë apo një personazh i trilluar artistik?

2. Në paragrafin e tretë fjala hiperbolë do të thotë: 1 pikë
A) kritikë;
B) ekzagjerim;
C) pavarësi;
D) përparim.

3. Cila nga alternativat e mëposhtme mund të përdoret si një titull për paragrafin e dytë dhe të tretë
të kësaj pjese? 1 pikë
A) Pranohen si ngjarje të vërteta “Udhëtimet e Guliverit”.
B) Si t’i lexojmë “Udhëtimet e Guliverit”.
C) “Udhëtimet e Guliverit”: një histori magjepse për fëmijë.
D) Autori i famshëm i Udhëtimeve të Guliverit.

4. Cili informacion nga kjo pjesë mbështet idenë se “Udhëtimet e Guliverit” është një histori zbavitëse
për fëmijë, pavarësisht qëllimit satirik të autorit të saj? 1 pikë
A) Shumë lexues e dënuan autorin për mosrespektim serioz të fakteve.
B) Kur u mor në konsideratë romani origjinal dhe i pashkurtuar, u pa qartë se vepra vinte në lojë
marrëzinë njerëzore.
C) Me një vëzhgim të kujdesshëm, joshja e personazheve zvogëlohet.
D) Ngjarjet dhe personazhet në libër krijojnë përrallën imagjinare, plot ngjyra të një aventure.

5. Autori përfshin një informacion të mjaftueshëm për të treguar se: 1 pikë
A) Xhonatan Suiftit i pëlqen të shkruajë sidomos për fëmijët.
B) lexuesit e dinë tashmë se “Udhëtimet e Guliverit” është një trillim i pastër artistik.
C) Xhonatan Suifti kaloi kohën më të madhe të jetës së tij në Irlandë.
D) pasi kanë lexuar “Udhëtimet e Guliverit” njerëzit janë nxitur të udhëtojnë më shumë.

6. Cila nga alternativat e mëposhtme e ndihmon më shumë lexuesin të vlerësojë saktësinë
e informacionit të dhënë në këtë pjesë? 1 pikë
A) Leximi i një biografie për Xhonatan Suiftin.
B) Shkrimi i një vepre satirike origjinale.
C) Rileximi i dokumenteve disa herë.
D) Kontrolli i burimit të faqeve të cituara. 

7. Artikujt e ngjashëm me ato të cituara në këtë studim ka shumë të ngjarë të gjenden në këto revista:
1 pikë
A) Letërsia dhe Historia;
B) Çështje politike aktuale;
C) Udhëtime ndërkombëtare;
D) Shkrime për fëmijë.

8. Nëse autori i këtij shkrimi do të dëshironte të mësonte rreth veprave të tjera satirike të Xhonatan Suiftit, ai duhet të lexonte burimin e cituar të shkruar nga: 1 pikë
A) Bettina Rialto;
B) Xhonatan Suift;
C) Fern Helmswood;
D) Ted Danson.

9.
a) Rendisni dy argumente të këtij teksti që kanë bindur një pjesë lexuesish se historitë e romanit
“Udhëtimet e Guliverit” ishin të vërteta. 2 pikë

Ishte kohë eksplorimesh. Shumë njerëz nuk e njihnin jetën në vende të tjera të botës, ndaj iu besonin
rrëfimeve të eksploruesve.
 Dëshmia e kapitenit, që pohonte se e njihte personalisht kapiten Guliverin.
 Rrëfimi në vetën e parë dhe shënimi në kopertinën e librit, si dhe mungesa e emrit të autorit.

b) Cili nga argumentet e përzgjedhura më sipër ju duket më bindës dhe pse? 1 pikë


11. Disa libra janë seriozë, krijuar për ta bërë audiencën të mendojë. Disa të tjerë janë krijuar kryesisht për të argëtuar dhe kënaqur njerëzit. Cilin tip libri preferoni? Argumentoni mendimin tuaj në formën e një eseje.
8 pikë

PJESA II

Migjeni --Nën flamujt e melankolisë

Në  vendin tonë                                          
kudo valojnë                                   
flamujt e një melankolie
të trishtueshme…
...dhe askush s’mund të thotë
se këtu rron
një popull që ndërton                 
diçka të re.
Aty këtu në hijet
e flamujve
mund të shifet
një mund, një përpjekje
e madhe përmbi vdekje,
për të pjellë diçka të madhe,
për të qitë në dritë një xhind!
Por, (o ironi)
nga ajo përpjekje lind
vetëm një mi.
Dhe kështu kjo komedi
na plas dellin e gazit,
nsa prej marazit
pëlcasim.
Në prakun e çdo banese
ku ka ndoj shenj jetese
valon nga një flamur
melankolie të trishtueshme.

Për pyetjet nga 12 deri në 15 rrethoni alternativën e saktë.

12. Poezia i takon llojit të lirikës: 1 pikë
A) intime;
B) filozofike;
C) shoqërore;
D) patriotike.

13. Kjo poezi mbizotërohet nga nota: 1 pikë
A) dhimbjeje;
B) tragjike;
C) satirike;
D) optimiste.

14. Në cilën prej alternativave të mëposhtme metafora është e shprehur me emër? 1 pikë
A) melankoli e trishtueshme;
B) flamujt e melankolisë;
C) për të pjellë diçka të madhe;
D) kudo valojnë flamujt.

15. Në këtë poezi kotësia e jetës shfaqet: 1 pikë
A) në të qeshurën prej marazit;
B) në përpjekjet për të lindur një xhind;
C) në popullin që ndërton diçka të re;
D) në banesat ku ka shenja jete.

16.
a) Cila është atmosfera që krijohet në këtë poezi dhe çfarë e ka shkaktuar atë?  2 pikë

Atmosfera e kësaj poezie sundohet nga trishtimi, melankolia, një gjendje e tejzgjatur që nuk mbaron.
Kjo gjendje është shkaktuar nga mungesa e veprimit, dëshira për të bërë diçka të re, për të ndryshuar, për të reaguar.

b) Çfarë simbolizon flamuri në këtë poezi? Si ndryshon kjo simbolikë nga ajo tradicionale?
Pse Migjeni e ka sjellë nën këtë këndvështrim? 3 pikë

Në këtë poezi flamuri shfaqet si simbol i një jete të trishtueshme njerëzore, pa fitore, pa qëndresë, i një
jete që thjesht vegjeton.
 Në simbolikën tradicionale flamuri është simbol qëndrese, fitoreje, lirie. Por ai nuk shfaqet i tillë në këtë
poezi. Simbolika vjen e përmbysur.
 Migjeni e sjell të përmbysur këtë simbolikë, pasi nuk mund të flitet për fitore në një vend të pushtuar nga kotësia, ku jeta është e trishtueshme, ku idealet kanë humbur.

17. Identifikoni në fragment një rast të përdorimit të ironisë dhe shpjegojeni atë. 2 pikë

Përpjekjet bëhen për të lindur një xhind, por lind një mi.
OSE
Dhe kështu kjo komedi
na plas dellin e gazit,
nsa prej marazit
pëlcasim...

Shpjegimi
Ironia tregon absurditetin e një shoqërie, që nuk ndërton dot asgjë të re dhe, si rrjedhim, nuk meriton njëxhind, por një mi.
Ironia i drejtohet bashkëkombësve dhe vetes. Pasi askush nuk është në gjendje të ndryshojë gjë edhe ai
bashkë me ta.

18. Analizoni pse poeti po përjeton një dramë të madhe. Mendimin tuaj ilustrojeni me vargje ose detaje nga poezia. 2 pikë

Poeti po përjeton një dramë, pasi ai e kupton gjendjen e mjerueshme, është i aftë ta konstatojë atë, por e di shumë mirë se nuk ka forcë të ndryshojë gjë. Ai e ndjen veten të pashpresë, të pafuqi dhe kjo i
shkakton dhe një dramë të fuqishme. Poeti është i ndërgjegjshëm për pafuqinë e vet.

Ilustrimet
 këtu s’ndërtohet asgjë e re
 kudo valojnë flamujt e një melankolije të trishtueshme
 shenjë jetese

19. Zbuloni vargjet ku trishtimi i përgjithshëm merr ngjyrim personal. Si jepet ky kalim nga pikëpamja
gjuhësore? 2 pikë

Dhe kështu kjo komedi
na plas dellin e gazit,
nsa prej marazit
pëlcasim.

 Në këtë rast vargu del në vetën e parë shumës ( Migjeni bëhet njësh me bashkëkombësit, shkrihet me ta).
PJESA III

Markez  Njëqind vjet vetmi (fragment)

Ishte një periudhë fejese disi e mugët, sepse italiani vinte gjithmonë kur binte mugëtira dhe gjithmonë kishte një gardenie në thilenë e xhaketës. Në verandën e tejngopur me aromë manxurane dhe trëndafilash, ai përkthente sonetet e Petrarkës, teksa ajo thurte dantella, derisa mushkonjat i detyronin të kërkonin strehim në dhomën e ndenjies.
Ndjeshmëria e Amarantës, sharmi i saj i përmbajtur e, megjithatë magjepsës, kishin endur përreth të fejuarve një si pëlhurë të padukshme merimange, të cilën ai me shumë mundim detyrohej ta hapërdante, ndaj dhe nuk dilte dot nga shtëpia e saj më parë se ora tetë e mbrëmjes. Me kartolinat që i vinin Pietro Krespit nga Italia ata bënë një album shumë të bukur: ishin pamje çiftesh të dashuruar ndër parqe të vetmuar, të stolisura me vizatime zemrash të shpuara me shigjetë e me fjongo të arta që i mbanin pëllumbat në sqep.
Të gjitha shenjat tregonin se Amaranta po ecte drejt një lumturie pa shqetësime e tallaze. Vetëm se ajo, krejt ndryshe nga Rebeka, nuk po rrëfente kurrfarë padurimi.  Po me atë durim, me të cilin i qëndiste me ngjyra të larmishme sofrabezet, i punonte me grep dantellat dhe sajonte me punim kryqi pallonj dhe  lloj - lloj shpendësh, priste dhe çastin kur Pietro Krespi të mos mundte më ta përballonte dufin e zemrës. Dhe kur çasti erdhi së bashku me shirat e tetorit, Pietro Krespi ia hoqi gjergjefin nga prehri dhe ia mori dorën mes duarve të tij.
- Tani nuk po më pritet dot më!- i tha. – Muajin tjetër do të martohemi!
Amaranta nuk është se u drodh nga ajo prekje e duarve të tij të ftohta. E tërhoqi dorën nga të tijat si ndonjë kafshëz që merr arratinë dhe iu rikthye sërishmi punëdores.
- Lëri marrëzitë, Krespi,- i tha dhe fytyra iu shtrembërua nga një buzagaz i kithët.  - Unë as e vdekur nuk do të martohesha me ty.
Pietro Krespi e humbi toruan. Nisi të qante me ngashërim dhe sa s’i theu gishtërinjtë e dorës nga dëshpërimi.- Mos e humb kot kohën. Në qoftë se vërtetë më do, bën mirë mos të shkelësh më kurrë në këtë shtëpi!  – Kjo ishte e gjitha ç’i tha Amaranta, për të mos iu kthyer më këtij muhabeti.
E la pas dore punën, e ngryste ditën në zyrën e vogël në anën e pasme të dyqanit, duke shkruar letra dashurie, që ia dërgonte Amarantës, duke i futur në zarfa o petale lulesh, o flutura të thara; por ajo ia kthente ato letra pa i hapur fare. Më pas ai mbyllej me orë të tëra dhe i binte kitarës. Një natë prej netësh ia mori dhe këngës. E gjithë Makondoja u zgjua si e magjepsur, a thua të ndodhej në qiellin e shtatë: dëgjonin të përgjëruar tingujt e kitarës, që nuk dukeshin
se ishin të kësaj bote; dëgjonin zërin e prushtë të një mashkulli, që kurrë ndonjëherë s’e kishin dëgjuar më parë. Në të gjitha shtëpitë e fshatit Pietro Krespi pa drita të ndezura, po nuk pa të ndizej ndonjë dritë në dritaret e Amarantës. Më dy nëntor, të Dielën e të Vdekurve, vëllai i tij hapi dyqanin dhe i gjeti të gjithë shandanët ndezur, të gjitha kutitë muzikore të kurdisura, të gjitha orët të ndaluara në një pasmesnate dhe, në mes të atij ndriçimi dhe kumbimi tingujsh të ngatërruar, e pa Pietro Krespin te tryeza e punës me damarë të prerë dhe me të dyja duart të kredhura në një legen të mbushur me alkool.Varrimi qe madhështor. Amaranta nuk doli nga dhoma e gjumit. Në shtrat siç ishte dëgjoi vajin e Ursulës, hapat dhe pëshpërimat e njerëzve që vërshuan shtëpinë, dëgjoi dhe vajin e vajtocave. Pastaj nuk dëgjoi më asgjë, ngaqë pllakosi një heshtje e thellë dhe u ndie kundërmimi i luleve të shkelura. Edhe për mjaft kohë, sapo binte mugëtira, Amarantës i bëhej sikur ndiente livandon e Pietro Krespit, por gjente në vete forcë sa të mos përhumbej në atë kujtim të mynxyrshëm. Ursula asaj i hoqi vizë. Ajo as që i ngriti sytë dhe nuk shprehu kurrfarë keqardhje atë ditë, kur Amaranta hyri në kuzhinë dhe vuri dorën në prushin e vatrës dhe e mbajti sa i dhëmbi aq fort, saqë nuk ndjeu më kurrfarë dhimbje, por vetëm erën e mishit të saj të përzhitur. Ishte një kurë e tmerrshme për t’u shëruar nga brejtjet evpadurueshme të ndërgjegjes. Disa ditë e panë të endej nëpër shtëpi me dorën të futur në një enë me të bardhë veze dhe, kur më në fund iu shëruan plagët e djegies, u duk sikur e bardha e vezës ia kishte mbyllur çibanët e zemrës. E vetmja gjurmë e jashtme, që i kishte lënë pas tragjedia, ishte fasha prej garze të zezë, me të cilën e pati mbështjellë dorën e djegur dhe që do ta mbante deri në vdekje.

20. Cili është nënteksti simbolik i detajit: kundërmimi i luleve të shkelura? 1 pikë
A) Shpërfillja e njerëzve.
B) Shenjtërimi i Krespit pas vdekjes.
C) Shpirti i Krespit që s’gjen qetësi.
D) Kujtimi i dashurisë së vdekur.

21. Prishja e lidhjes midis Amarantës me Pietro Krespin paralajmërohet me fjalët: “Vetëm se nuk po tregonte kurrfarë padurimi”. Shpjegoni pse mungesa e padurimit është shenja e parë e asaj që do të ndodhë më pas.
2 pikë

Mungesa e padurimit është shenjë që lidhja nuk do të jetë e qëndrueshme. Amarantës i mungon dëshira
për ta parë, takuar Krespin. Ajo çdo takim me të e përjeton si diçka të zakonshme, pa emocion, pa
ndjenjë. Ajo është shumë e ftohtë dhe e përmbajtur.
 Marrëdhënia shfaqet e ftohtë. Nuk ka asnjë shkëndijë, as padurim. Mungon intimiteti

22.
a) Ku qëndron ndryshimi më i madh midis Amarantës dhe Pietro Krespit? 1 pikë
Pietro Krespi e përjeton ndjenjën e dashurisë dhe vdes për të. Amaranta nuk provon asnjë ndjenjë, asnjë
emocion. Nuk dashuron dot.

b) A ka diçka të tepruar në mënyrën se si e shpreh Pietro Krespi dashurinë dhe vuajtjen? Argumentoni
mendimin tuaj duke e ilustruar me shembuj nga fragmenti. 3 pikë

Mendoj se po. Çdo gjë vjen shumë rozë. Ai çdo gjë, dhe dashurinë dhe vuajtjen e përjeton në mënyrë
paksa të tepruar, me lule, muzikë, parfume. Nuk ka asgjë burrërore, të fortë, prej mashkulli tek ai,
përkundrazi. Pietro Krespi shfaqet shumë delikat, i brishtë, i ndjeshëm, deri në patetizëm.

 Jo. S’më duket e tepruar. Ai eshte italian, shume natyre poetike. Varet nga kendveshtrimi si i shikon
gjërat.

Ilustrimet:
 pamje çiftesh të dashuruar;
 parqe të vetmuar;
 zemrash të shpuara me shigjetë;
 fjongo të arta që i mbanin pëllumbat në sqep;
 Nisi të qante me ngashërim (vuajtja);
 sa s’i theu gishtërinjtë e dorës nga dëshpërimi;
 duke i futur në zarfa o petale lulesh, o flutura të thara;
 zërin e prushtë të një mashkulli;

23.
a) A mendoni se Amaranta është shkaktare e vetëvrasjes së Pietro Krespit? Mbështeteni mendimin tuaj
edhe me ilustrime nga fragmenti.  2 pikë

Po. Ftohtësia, përçmimi, krenaria e saj e vranë djaloshin e dashuruar. Ajo i dha shpresë për shumë kohë
dhe më pas i tha se nuk do të martohej me të. Pietro ishte shumë i ndjeshëm dhe mesa duket nuk e
përballoi dot humbjen e saj dhe vrau veten nga dëshpërimi..
 Po. Pietro ishte nga natyra shumë më i ndjeshëm seç duhej dhe refuzimi i saj e plagosi keq natyrën e tij
delikate.

Ilustrime
 Të gjithë e dëgjuan kitarën e Krespit, vetëm Amaranta nuk reagoi;
 por ajo ia kthente ato letra pa i hapur fare;
 Ai la pas dore gjithçka;
 Unë as e vdekur nuk do të martohesha me ty;
 brejtjet e padurueshme të ndërgjegjes.

b) Pse Amaranta e djeg dorën pas vdekjes së Krespit? Ç’kuptim simbolik merr fasha e zezë në dorën e saj deri në fund të jetës? 2 pikë

Amaranta e djeg dorën si shenjë keqardhjeje, për të qetësuar ndërgjegjen. Ajo thellë e di që ka shkaktuar
vdekjen e një njeriu.
OSE
Është shkaktare e tragjedisë që ndodhi. Kjo është më e pakta që mund të bënte, të ndiente sadopak
dhimbje, pasi ishte e ftohtë ndaj ndjenjave të tjera.

Simbolika
Shenja e asaj që shkaktoi do t’i mbetet vragë në zemër dhe në ndërgjegje për të gjithë jetën. Është e
vetmja gjë që mund të bënte për Krespin, pas asaj që i shkaktoi.
Simbol i zisë që do të ndiente në shpirt, i ndjesisë së fajit.

c) Shpjegoni forcën shprehëse që merr fjala të mynxyrshëm në fjalinë: “Gjente në vete forcë sa të mos
përhumbej në atë kujtim të mynxyrshëm”. 1 pikë

Autori nuk thotë kujtim tragjik, kujtim i trishtuar, por i mynxyrshëm. Fjala e përzgjedhur mbart një ngarkesëshumë të madhe emocionale. Kujtimi që ajo kërkon ta heqë nga mendja është i kobshëm, pasi i kujton tragjedinë që ka shkaktuar.

24. Lexoni me vëmendje fjalinë: “E gjithë Makondoja u zgjua dhe dëgjonte si e magjepsur zërin e prushtë të mashkullit që s’e kishin dëgjuar kurrë”. Cila karakteristikë e banorëve të këtij vendi shfaqet në këtë
fragment? 1 pikë

Janë të ndjeshëm.
 Ndjeshmëria ndaj së bukurës.

25. Një nga tiparet e rrëfimit të Markesit është parimi i befasisë dhe i përmbysjes së situatës. Gjeni në tekst një moment të tillë dhe shpjegoni pse e përdor shkrimtari këtë mënyrë rrëfimi. 2 pikë

Situata
Kur Amaranta e refuzon papritur kërkesën e Krespit.

Shpjegimi
Deri në këtë moment Markezi e kishte bërë lexuesin të besonte se kjo lidhje do të kurorëzohej me
martesë. Befas situata ndryshon. Është veçori e stilit për të mos i parashikuar ngjarjet, për t’i bërë
befasuese. Kjo mënyrë tërheq më shumë vëmendjen, e bën veprën më interesante, pasi është e vështirë të parashikosh se çfarë mund të ndodhë.

Sunday, October 28, 2012

Cajld Harold koment dhe analize ( Bajroni )


Cajld Harold eshte nje poeme liriko-epike e Bajronit,veper tipike romantike krijuar nga ditari I Bajronit.

Perbehet nga kater kenge te gjata, me mbi 500 strofa .Ka trajten e nje rrefimi te lire, me strofa spenseriane 9 vargeshe me varg pesekembesh jambik. Kjo lloj strofe te le mjaft hapesire per pershkrime dhe I shkon pershtat asaj c’ka Bajroni deshiron te na percelle mes rreshtave.
Midis tyre ka dhe intermezzo me strofa 4 vargeshe.


Haroldi eshte cilesuar hero bajronian tipik romantik.Ai eshte me nje superioritet moral, intelektual, me zhgenjime nga realiteti, I jetes politike, shoqerore por dhe personale.Ka nje shperfillje per opinionin publik, me ndjenja liri dashese e demokratike.Ai mahnitet pas vendeve ekzotike dhe deshiron te shkeputet nga realiteti I endit ku jeton.Megjithate ai eshte nje hero aktiv, e jo personazh pasiv sic jane cilesuar me se shumti personazhet romantike. Ai I kushtohet nje ideali te larte e fisnik, nje misioni historik. Gjithashtu propagandon per lirine, ben thirrje per humanizem dhe paqe.Poeti ketu shpreh aspiratat dhe idealet e tij.

Temat qe trajton ai jane :
Liria, forca e natyres, marrezia e  dashurise, vleresimi I cultures antike,realizmi ne letersi, arti.

Kenga 1 – Pershkruan me lirizem te thelle pakenaqesite dhe zhgenjimet e heroit si dhe largimin e tij nga toka meme, Anglia dhe shtegetimin per ne gadishullin Iberik.  Heroi largohet nga Anglia sepse asgje s’e lidhte me ate me vendin e tij. Jo me kot zgjidhet qeni si simbol ne pjesen e pare, pasi dhe ajo kafshe besnike do ta shqyente nese do te kthehej prape. Gjithashtu ve ne pikepyetje besnikerine e gruas se tij, te cilen do ta kontrastoje me vone me ate te gruas shqiptare.  Kjo ilustrohet ne vargjet :
Kush u beson psherëtimave
Të femrës që mbush sytë?
Ia than lotët qepallave
Ndonjë dashnori dytë.
Do t’angullijë ndoshta sot
Im qen gjersa të gjejë
Ushqim nga ndonjë tjetër zot;
Nd’u kthefsha do më ç’qenjë.

 Dy lirikat, kenga e Ines dhe e vajzes se Saragoses kane strofa me kater vargje me rime ABAB . Jane futur si interval midis strofave te kenges se pare. Ato japin shpirtin e trazuar te poetit. 
Pas shtegetimit ne Portugali, ku mahnitet nga bukurite e natyres se kesaj toke te embel, ndalet ne bukurite e Lisbones. Subjekti eshte ndertuar ne menyre te tille  qe cliron nga ana kompozicionale, dogmat e ngurta te klasicizmit.
 Haroldi shkon ne Spanje ku shfaqen kontraste te forta romantike. Ai mahnitet nga panorama mesdhetare, pjellore me fruta, por nga ana tjeter mbushet me deshperim  dhe keqardhje kur shikon se lufta mbjell terror dhe vdekje. Nje patos I fuqishem pershkon strofat qe paraqesin mospajtimin e popullit spanjoll me pushtimin. Poeti me shpirt te ndjeshem nuk e kishte te veshtire te kuptonte thelbin e forcave levizese. Ai ben nje dallim te qarte mes idealit te lirise qe misherohet tek populli I thjeshte dhe tek qendrimi kapitullues te aristokrateve vendas.
Heroizmi eshte misheruar tek vajza e Saragozes, e cila eshte nje vazje qe  misheron tiparet e vajzes spanjolle. Pershkrimi I saj merr ngjyrim romantik. Ajo le kitaren kur e therret zeri I luftes, duke u bere keshtu nje hero kolektiv. Ne kete kenge, ai ben nje pershkrim romantik te portretit te saj qe jepet me detaje.
Gorgone- Sipas mitologjise eshte nje nga tri motrat qe floket iu kthyen ne gjarperinj. Dhimbja e saj eshte e madhe kur vdes dashuria por ajo  nuk qan. Autori e jep portretin e saj ne raport me burrat, di te dashuroje . Forca e saj qendron tek shpirti.

Kenga 2 – E con Haroldin neper vise te Greqise , ne Shqiperi, perseri ne Greqi e deri ne brigjet e Bosforit.Ketu gershetohen pershkrimet romantike me meditime te ngrysura, realiste per fatin e popullit grek. Nenvizon nje kontrast te thelle mes te kaluares se lavdishme me heronj dhe gjendes se tanishme te Greqise. Bajron e therret popullin grek te ngrihet dhe te kerkoje lirine.

360 vargje I kushtohen Shqiperise . Del ne pah njohja e Bajronit per historine e Shqiperise.Heroi romantik viziton Shqiperine e Jugut dhe qendron si bujtes ne sarajet e Ali Pashes ku pritet me ndere te medha.

a) Heroi magjepset  nga natyra madheshtore dhe e ashper

b) nga karakteri burreror , bujar I shqiptareve.I quan kryelarte  me nje autoritet sovran.Ka lirizem te theksuar.Admirimi per shqiptaret  shprehet ne aspektin qe ka per to.  Ai I quan “ njerez t’eger”,  por jo ne kuptimin e shpirtit te tyre, por duke I vendosur ne harmoni me natyren shqiptare. Sinonime te fjales te eger mund te perdorim : te forte, te ashper, te pathyeshem.
Ai ne vargjet :

Shkëmbinjt’ e tyre s’janë më të patundur
Nga ata në çast rreziku e nevoje.

Nepermjet inversionit, I percakton shqiptaret si njesi matese e forces dhe stoicizmit. Jo me kot krahason shkembinjte me shqiptaret, dhe jo sic mund te krahasohet rendom sendi me njeriun.

Ne vargun “ (i pa shqiptarët) tek niseshin në luftë dhe fitore.” ,ai ve perkrag luftes fitoren e shqiptareve, sepse nese ata nisen ne lufte, sigurisht qe do te kthehen me fitore.

 C)historik, himnizoi historine shqiptare , Skenderbeun dhe kordhen e tij legjendare qe nuk eshte shkruar pa qellim me shkronje te madhe.
 “Dhe Iskanderi tjetër, që i dërrmoi
Përherë armiqt’ me Kordhn e tij kreshnike.”


d)gjeografik , himnizoi natyren shqiptare ( Agimi)
e)moral , himnizoi virtytet, por dhe vuri ne dukje paragjykimet patriarkale ( nane e rrepte burrash)
f)kulturor vleresoi veshjet dhe kenget polifonike.

Apostrofat e fuqishem shprehin  mahnitjen e Haroldit  per kreshat e maleve ku “ shqypje sqepin mpreh.”
Vleresoi vetite e shqiptarit te thjeshte I cili ecte kryelarte ne truallin stergjyshor, ku spikat mikpritja, bujaria, besa etj. Bajroni ngriti lart  dhuntite morale te gruas shqiptare si fisnikerine, bukurine, por nga ana tjeter ai pa edhe shtypjen qe I behet asaj.Kete ai e krahason me ish gruan e tij.
Pas vizites ne Shqiperi, poeti kthehet perseri ne Greqi. Ne kengen tamburxh ka nje patos te vecante. Ai e shef luften  ne nje kendveshtrim realist. E pershkruan me detaje.

Kenga 3 – Pasqyron nje etape te re te histories se Europes pas disfates se Napoleonit.Ka vargje emo-dramatike. Bajron shpreh shqetesimin per fatet e Europes, per tragjedine qe do te vije pas humbjes se Napoleonit. Ai I kendon iluministeve ide qe frymezojne revulucionin francez.

Kenga 4- 186 strofa, u shkrua ne Itali. Pershkruan me ngjyra te gjalla qytetet e medha te Italise dhe monumentet. Ndalet ne luften e popullit Italian kunder despotizmit.

Vecorite :
-          Ruan trajten e nje rrefimi te lire poetik qe na kufizon ne shtjellimin e subjektit
-          Krahas heroit bajronian kemi nje hero kolektiv pergjithesues, I cili vjen e behet me mbizoterues ne veper. Kjo tregon aspiratat demokratike te poetit ( djemte e Spanjes, vajza, populli spanjoll, bujtesit e Shqiperise)
-          Fati I heroit te vetmuar aktiv nuk njehsohet me ate te heroit kolektiv. Haroldi mbetet veshtrues pasiv, si shtegetar ndryshe nga autori heroi bajronian , nuk merr pjese aktive ne ngjarjet e kohes.

Kenga ku flitet te Shqiperine :
Ne kengen per Shqiperine, ai thote :  “Sa frike  e kote” , qe  e vecon pervojen e tij nga vendet e tjera, dhe e komenton pakuptimesine e asaj shkruar me lart. Poeti eshte deshmitar I gjalle e asaj ca sheh.
“Shqipëri, lejomë të kthej syt’ e mi
mbi ty, o nënë e rreptë burrash t’egër”

Fjala  “ lejome” sherben per te treguar respektin qe ka heroi per  Shqiperine, sepse I drejtohet ne veten e trete njejes.  Ne vargun pasardhes Bajroni vlereson shqiptaret dhe cmon vecorite e tyre : burrerine. Me fjale te tjera ai dhe I njehson vecorite e popullit shqiptar me  ato te vendit.

Bajroni sheh edhe me thelle asaj c’ka shohin syte. Pervec lavderimit te Shqiperise se vjeter, kesaj nene te burrave te forte,  ai pershkruan me detaje edhe ngjarjet e Shqiperise se sotme :

Kryqi po zbret, po ngrihen minaret,
E zbehta hënëz ndrin nëpër lugina,
Mbi pyje me selvi n’agor të çdo qyteti.”

Ne keto vargje ai tregon per islamizmin dhe krishterimin, keto dy fe qe modeluan rrjedhen e historise se Shqiperise.

 Motivi I ekzotizmit eshte I pranishem:  “Gjind  me pak te eger presin ca me pak”—kemi paraysh qe Bajroni shkruan per lexuesin anglez qe s’I njeh shqiptaret, dhe I cileson ata si njerez te eger, pra larg qyteterimit, afer natyres se virgjer. Ekzotizem ndeshin europianet apo njerezit e botes perendimore kur perballen me nje bote plotesisht ndryshe, larg qyteterimit me njerez,  zakone e tradita te panjohura.

Nga ana tjeter, Bajroni I paraqet shqiptaret si model per tu ndjekur nga anglezet, te cilet e mbajne veten te qyteteruar, sepse anglezet nuk I presin miqte ne sallonet e tyre,sic I presin shqiptaret ne kasollet e tyre.Ky eshte nje tipar I romantikeve te cilet perdorin motivin ekzotik per te kritikuar veset e bashkeatdhetareve te tyre.


Stilistika :
Pyetjet retorike jane te shumta, pasi terheqin vemendjen e lexuesit, krijojne komunikim me te, I japin forms elegance duke mos dhene pergjigje per shume elemente, ngrihen ne nuance ironie ose qortimi ose shprehin qendrimin emocional te poetit.

Vendi pershkruhet nepermjet epiteteve dhe krahasimeve : Shqiperi e rrepte, ngjyra mashkullore (epitet metaforik - mjedisi dhe njerezit) etj.

Ato shoqerohen me inversionin I cili I jep melodi e ritem sintakses poetike : Te Pindit, cuka mjegull veshur.
Tipar I romantizmit jane dhe antitezat, ndaj dhe perdoren vzhdimisht psh ne vargjet :
 Ç’armiq për vdekje, po sa miq besnikë!

Enumeracioni sherben per te renditur njeri pas tjetrit boten e natyres, ate shtazore dhe ate te njerezve.
Nepermjet antonimise, si nje prej perdorimeve me te shpeshta stilistike te romantikeve, poeti himnizon virtytin e bujarise : “Ti japesh prehje e ngushellim fatkeqit, I meson fatbardhet e te iqt te skuqen”  .Dhe ne vargun “ C’armiq per vdekje, po sa miq besnike” , autori flet per karakterin burreror, ende te gjalle ne vendet e paqyteteruara.